Tin giả một lần nữa lại xuất hiện trên các tiêu đề sau sự xuất hiện của GPT-2 của OpenAI, một công cụ dự đoán văn bản tạo ra nội dung truyền thông và mạng xã hội sau khi tiếp thu kiến thức của tám triệu trang web. Bản phát hành đầu tiên của nó đã bị hoãn lại vì lo ngại về việc có thể bị lạm dụng như một người tạo tin tức giả mạo.
Trong khi đó, cả Google và Microsoft đều đang sử dụng trí thông minh nhân tạo (AI) trong nỗ lực chống lại mối đe dọa từ tin giả bằng cách tự động đánh giá sự thật của các bài báo, khiến AI nằm ở cả hai bên trong cuộc chiến này – một nguyên nhân làm cho vấn đề ngày càng phức tạp.
Tuy nhiên, những thách thức vượt xa những vấn đề mà nó gây ra đối với việc đưa tin chính thống. Kỷ nguyên của sự giả mạo không có dấu hiệu chậm lại, với tác động của fake news là rõ ràng. Theo một báo cáo gần đây của Ủy ban “Lựa chọn Kỹ thuật số, Văn hóa, Truyền thông và Thể thao”, nó đã bị phát hiện làm tổn hại đến lòng tự trọng của trẻ em và đe dọa “kết cấu nền dân chủ của chúng ta” .
Nhiều trình duyệt internet và các công ty truyền thông xã hội, với tư cách là chủ sở hữu có chủ ý của tin giả, đã buộc phải nhận một trách nhiệm mới là chống lại việc phổ biến thông tin sai lệch. Những nỗ lực của họ phần lớn rơi vào hai phe: tự động hóa và kiểm duyệt. Mỗi cái đều có thách thức đi kèm với nó.
Kiểm duyệt: Sức mạnh so với tài nguyên
Một ví dụ nổi tiếng về sự kiểm duyệt là NewsGuard, một tiện ích mở rộng của trình duyệt, gây xôn xao khi cảnh báo rằng Mail Online, một trong những ấn phẩm trực tuyến lớn nhất thế giới, “thường không duy trì được các tiêu chuẩn cơ bản về độ chính xác và trách nhiệm giải trình”. Mặc dù cảnh báo sau đó đã bị gỡ bỏ, nhưng các bình luận của nó nêu bật một trong những thách thức lớn nhất đối với các phản ứng do người kiểm duyệt dẫn đầu đối với tin tức giả mạo: tính chủ quan.
Sự kiểm duyệt cuối cùng dựa vào lực lượng lao động là con người – trong nhiều trường hợp, các cựu nhà báo mà tính khách quan và cân bằng phải đáng tin cậy. Nhưng hệ thống này không ổn vì nó để lại chỗ cho những thành kiến và quan điểm rất cá nhân.
Và làm thế nào để bất kỳ hệ thống nào xử lý vấn đề tin tức giả xâm nhập vào các ấn phẩm chính thống? Đầu năm nay, các hãng tin đáng tin cậy đã đưa tin rằng “thử thách Momo” khuyến khích trẻ em tự làm hại bản thân và tự tử. Vô tình, những ấn phẩm này đã làm phổ biến tin tức giả mạo và tạo ra sự hoảng loạn quá mức. Điều này làm nổi bật quy mô thách thức mà các nền tảng kiểm duyệt phải đối mặt, hiện đang thiếu nguồn lực để chống lại các câu chuyện tin tức giả mạo lan truyền, đặc biệt khi được xuất bản bởi các phương tiện truyền thông hợp pháp.
Tự động hóa: Vấn đề chủ quan
Với quy mô của vấn đề, tự động hóa và AI được nhiều người coi là cách tốt nhất để giải quyết tin tức giả. Google ủng hộ cách tiếp cận này, trong khi Fake News Challenge (FNC), một nỗ lực cấp cơ sở, khám phá cách các công nghệ AI như học máy và xử lý ngôn ngữ tự nhiên có thể được sử dụng để chống lại tin giả.
Tuy nhiên, giống như kiểm duyệt, bất kỳ công cụ đánh giá AI nào cũng được củng cố bởi các quy tắc do con người viết ra, có nghĩa là các quyết định có khả năng phụ thuộc vào thành kiến vô thức của các nhà thiết kế – vì vậy phản hồi tự động sẽ không phải lúc nào cũng hiệu quả.
Ngoài ra, chúng ta phải đối mặt với ngày càng nhiều tin giả, đặc biệt là sự gia tăng của các video deepfake, tạo ra một con đường hoàn toàn mới cho “đại dịch” tin giả. Deepfakes là sự tiến hóa tiếp theo của tin tức giả mạo, nó trở nên khó phát hiện đến mức ngay cả các hệ thống dựa trên AI không phải lúc nào cũng có khả năng làm như vậy.
Cần phải thiết lập luật pháp và ranh giới chặt chẽ về mức độ sử dụng công nghệ này cũng như khả năng xác định phân loại và mang tính tức thời đâu là hàng giả và đâu là hàng thật.
Với sự gia tăng về mức độ tinh vi cũng như số lượng tuyệt đối của tin tức giả mạo, việc đạt được phản hồi tự động hiệu quả dường như nằm ngoài khả năng.
Chuyện gì xảy ra tiếp theo?
Nhưng trận chiến chưa phân thắng bại. Cần có sự hợp tác nhiều hơn giữa các chính phủ, nền tảng truyền thông xã hội và trình duyệt internet để kết hợp các nỗ lực chống lại sự phổ biến của tin tức giả mạo, có thể thông qua việc xác định địa chỉ IP của những thủ phạm đã biết.
Tương tự, chúng ta với tư cách là người tiêu dùng phương tiện truyền thông phải gánh vác một số trách nhiệm trong việc xác định tin tức giả. Tại Pháp, một sáng kiến trong trường học đang tìm cách dạy học sinh cách phát hiện thông tin sai lệch.
Không có người kiểm duyệt hoặc hệ thống tự vận hành nào hoàn toàn không thể sai lầm, vì vậy trong khi các bên liên quan tiếp tục theo đuổi các giải pháp tổng thể cho vấn đề này, thì giờ đây, tất cả chúng ta phải chuẩn bị một tâm thế đề phòng thông tin sai lệch và tiếp cận tin tức với “liều lượng” hoài nghi phù hợp, để không bị cuốn theo chủ ý của những người đưa ra thông tin có mục đích.
